назывной ойлончо

Урокын цельже:

назывной ойлончо нерген шинчымашым келгемдымаш.

Урокын задачыже-влак:

1. Образовательный: назывной ойлончын моло ик составан ойлончо деч ойыртемалтмыжым ончыкташ да текстыште муаш туныкташ.

2. Шуарыме: илышыште тунеммашын кўлешлыкшым почын ончыкташ.

3. Вия‰дыме: распространённый да распространённый огыл назывной ойлончым чо‰ен да  ойырен моштымым вия‰даш.

Кучылтшаш материал: презентаций, ЭТР, паша тетрадь.

v Тунемше-влакым уроклан кумыла‰дымаш.

- Поро кече лийже, йоча-влак! Мый шке урокем таче притче дене тў‰алнем.

Ик рвезылан омо конча: кевытыште Юмо шога. Рвезе Юмо деч йодеш: "Чынак тый улат мо, Юмо?" Юмо вашешта: "Чын, мый улам." Рвезе куанен пелешта: "Тугеже мыланем пиалым, тазалыкым, се‰ымашым, чапым, пе‰гыде уш-акылым да йєратымашым пу".  "Йєра,"- манеш Юмо да лектын кая. Икмыняр жап гыч изи коробка дене пєртылеш. "Тиде чыла?"- йодеш рвезе. "Чыла,- манеш Юмо.- Тый, векат, от пале: мыйын кевытыштем нєшмым гына ужалат."

Молан Юмо рвезылан нєшмым пуа? Урокышто тыршен пашам ыштымек, тиде йодышлан вашмутым урок мучашыште пуэна. (1-ше слайд)

v Тунемме материалым ушештарымаш

1. Тест дене пашам ыштымаш.

- 3 вариант дене пашам ыштена. Кажне тўшка ыштен пытарыме пашам аралаш тў‰алеш.

1 вариант. (Тетрадьыште 222-шо паша.) (2-шо слайд)

Пуымо ойлончылаште подлежащий ден сказуемыйым палемдаш, определенно-личный ойлончым муаш.

а) Жапыштыже тунемшын илышыже волгалтеш.

б) Тунемде, ончыко от кай.

в) Шинчымаш айдемын илышыжым саемда.

2 вариант. (Тетрадьыште 223-шо паша.) (3-шо слайд)

Безличный ойлончым палаш.

а) Тунемде, пасу капкамат эрташ ок лий.

б). Кеч-могай тораште лият гынат, шочмо суртын вийже, шокшыжо чоныштет ила. (Вит. Енеш.)

в) Кече мучко ик жапыштак канат, пашам ыштат, тунемыт.

3 вариант. (Тетрадьыште 224-ше паша.) (4-ше слайд)

Неопределенно-личный ойлончым палаш.

А) Тунемаш шонышым пўрымаш вўден кая. (Калыкмут.)

Б) Шинчымашым тыршен погышо е‰ нигунамат, нигушанат ок йом.

В) Ик шомакым пелештыде, шып шинчат. (Ю. Вирьял.)

(Тунемше-влак шинчымашым аклыме поездеш тестлан шкаланышт оценкым шындат)

v Чын каласыме мо? (5-ше слайд)

1. Ик составан ойлончо 4 тўрлє лиеш: определенно-личный, неопределенно-личный, безличный, назывной.

2. Ик составан ойлончышто подлежащийжымат, сказуемыйжымат муына.

3. Сказуемыян ик составан ойлончо кум тўрлє лиеш: определенно-личный, неопределенно-личный да безличный.

4. Определенно-личный ойлончысо сказуемый 1-ше лицасе единственный числа дене каласалтеш.

5. Неопределенно-личный ойлончысо сказуемый 3-шо лицасе множественный числаште каласалтеш.

6. Безличный ойлончышто подлежащийым шындаш огеш лий.

v Шинчымашын актуализацийже.

Ме тенден дене сказуемыян ик составан ойлончо-влак дене палыме лийна. Нуно могай лийыт? Тетрадьым почына, 225-ше пашаште сказуемыян ик составан ойлончын могай улмыжым кластереш возена. (6-шо слайд)

Тунемше-влакын вашмутышт:

- Сказуемыян ик составан ойлончо-влак определенно-личный, неопределенно-личный, безличный лийыт. Нине ик составан ойлончо-влак кузе каласалтмыштым тунемше-влак ушештарат. (7-ше слайд)

v Урокын темыж ден цельжым, задачыже-влакым шындымаш.

Тунеммаш. Айдемылан волгыдо корным ончыктышо шинчымаш.  (8-ше слайд)

-Нине ойлончо-влакым член да ойлымаш ужаш шот дене лончылена ыле гын, могай тў‰ членым муын кертына ыле? (Тиде ойлончышто подлежащийым гына муын кертына.) Тудо ик составан ойлончылан шотлалтеш. Предметым лўмда гын, тиде ойлончо-влакым могай ойлончылан шотлена? (Тиде ойлончышто лач предмет гына лўмдалтеш, садлан тиде ойлончо назывной.)

-Кок ойлончо икте-весе деч мо дене ойыртемалтеш? Назывной ойлончо предметым лўмда гын, пеленже рашемдыкым шынден кертына але уке? Икымше да кокымшо ойлончо-влак тиде шотышто ойыртемалтыт мо? (9-ше слайд)

- Тугеже ме таче мо нерген мутланаш тў‰алына. Шкенан ончылно могай цель ден задаче-влакым шындена? (10-шо слайд)

v У теме дене пашам ыштымаш.

1. ЭТР-ысе 209-ше пашам ончалына. Мужырын пуымо ойлончо-влакым та‰астарыза. Нуно мо дене ойыртемалтыт? Кудо ойлончыжо предметым лўмда?

2. 21 § -м лудын лектына.

v Темым пе‰гыдемдымаш.

1. 210-шо паша. (Тетрадьыште 226-шо паша.) Пуымо текстлаште назывной ойлончо-влакым возен лукса.

(Тунемше-влак шинчымашым аклыме поездеш  шкевуя ыштыме пашалан шкаланышт оценкым шындат.)

(Физкульминутко)

2. 212-шо паша. Текстыште распространенный да распространенный огыл ойлончым муаш.

3. Тунемше-влак 211-ше пашам ыштат. (Тетрадьыште 227-ше паша.) Распространённый огыл назывной ойлончым распространённыйыш савыраш.

4. Назывной ойлончым поэзийыште кучылтмаш. (11-ше слайд)

Йєраталме пагыт,

Сото, поро кумыл.

Кайык йўк ден темше

Йо‰гыдо куэр.

Сылне илыш пале -

™шаналше шўм-кыл,

Ныжыл мут ден велше

Мыйын шошо эр. (Т. Пчелкина.)

5. Определенно-личный, неопределенно-личный, безличный ойлончо-влакым назывной ойлончо дене вашталташ.

А. Кылмыктен. Кажне кечын лум толмым изин-кугун вученна. Таче эрден кынельым гын, єрынат колтышым: йырваш тугай волгыдо, ошын-ошын коеш. (Икымше лум.)

Б. Мыйымат таче сайынак сийлыш – корзинкам тич по‰го: рыжыкет, опонькат, пунтўрвет, курезет…Кузе нумал каяш гын? (Чодыран сийже) (12, 13-шо слайд)

6. Ойлончо-влакын могай ик составан улмыштым палаш да перфокартым темаш. (14, 15-ше слайд)

1. Волгыдо, нимучашдыме ош тўня.

2. Кушто тыгай чечен ош поянлыкым муынат?

3. Ялышке шуашлан пасу гоч вончыман.

4. Могай тудо мастар сўретче!

5. Кузе сылнын кажне окнам сєрастарен шындыме.

6. Кавасе чолга шўдыр-влак.

7. Сандалык помыш гыч шўм-чоным тарватыше юзо волгыдыштым колтат.

v Иктешлымаш.

Синквейн йєн дене назывной ойлончо нерген иктешлен кодаш.  (16-шо слайд)

Лўмдымаш

Кўчык, раш

Лўмда, сўретла, ончыкта

Раш да кўчыкын каласа.

Сўрет

Таче урокышто могай кўкшытыш шуынат? Тунемше-влак шкеныштын оценкыштым шотлат да шинчымашым аклыме поездеш шындат. (Слайдыште «Шинчымаш» тошкалтыш.)

v Мє‰гысє паша (ойырен налын): (17-ше слайд)

1. 214-ше паша. (Тетрадьыште 231-ше паша). Сўретын содержанийже почеш кок текстым возыза. Икымше текстым  ик составан назывной ойлончо дене почын пуыза. Кокымшо текстыште кок составан ойлончо-влакым кучылтса. Та‰астарыза: кудо текстше тыланда утларак келшыш?

2. 213-шо паша. (Тетрадьыште 230-шо паша.) Почеламутысо вуймут могай ойлончо дене каласалтын? Тудо содержанийым кузе почын пуа, шке шонымашдам кўчыкын возыза.

(18-ше слайд)

- Таче урокышто мый ... пален нальым.

- Текстыште назывной ойлончым муын моштем / ом мошто.

-  Урокышто мыланем ... келшыш.

- Юмо рвезылан молан нєшмым пуа?

Шинчымашетым кажне кечын  тыршен тунемме дене  пойдарет гын,  пе‰гыде уш-акылан лият,  да ончыкылык илышетат волгалт толеш. (19-ше слайд)

Кузе шонеда, те шкеже шинчымаш дене тошкалтышын могай кўкшытыштыжє улыда? (20-шо слайд)

v Рефлексий (21-ше слайд)

Доскаште кече кругым сўретлыме. Тунемше-влак, кечыйолым ойырен налын, кечыш пижыктышаш улыт:

Нарынче кечыйол – тунемме материалым умыленам, ойлончылаште муын моштем.

Ош кечыйол - тунемме материалым умылен омыл, ойлончылаште муын ом керт.

Презентация