Презентацию посмотреть.
Пашан задачыже:
- В. Мосолов ден М. Казаков кокласе вашкылым почаш,
- Революций деч ончыч ушан-шотан лумло енын наукыш толмо корныжым шерын лекташ,
- В. Мосоловын марий калыкын культурыж нерген шонымашыжым М. Казаковын шарнымашыж гоч почын ончыкташ.
Уло тўнялан палыме Василий Петрович дене Николай Иванович палыме лийын. Икымше вашлиймаш кўчык лийын гынат, поэтын ушеш В. П. Мосолов кугу палым коден. «Теве шўмлымє пырня ўмбалне топката кап-кылан илалшырак е‰ шинча. Йымаланже газетым шаралтен. Лудалге костюман. Тугаяк тўсан шляпам пулвуйышкыжо пыштен. Мыланем тудо палымыла чучо, портретшым ондакат ужынам ыле. «Вет тиде мемнан академикна Василий Петрович Мосолов»,- шарналта Николай Иванович.
Да, Василий Петрович, Казаков манмыла, мемнан, марий калыкын, лўмлє е‰же, марий калыкым чапландарыше, марий калыкынат ушан-шотан айдемышт уло манмым пе‰гыдемдыше ученый. Шке манмыжла, «марий лўмым шўктарыдыме». Тыгай айдемылан мурым пєлеклат, тыгай айдемылан почеламутым возат. М. Казаковат Василий Петрович нерген «Ученый дене кутырымаш» почеламутым серен. «Кўжгырак йўкан е‰ын вашкыде ойлымыжо, шара шинча дене тыматлын ончалмыже» поэтын шинчаончыланже курымешлан сўретлалт кодын:
- Калык моктымо ученый
- Вашкыде ойла шомакшым.
- Колышталын уло чонын,
- Куанен ончем ўмбакше.
- Поэт умбакыже воза:
- Марий ял гычын тў‰алын,
- Шинчымашын корныж дене
- Мыйымат пеленже налын,
- На‰гая шўмбел айдеме…
Тыршымашым, вийым йодшо
Тиде корно ягыл огыл.
Но шемерын патриотшо,
Тый чакналын ыжыч шого.
Чын, Василий Мосоловлан шинчымаш нелын логалын. Школым тунем пытарымекше, тудо келшыше пашам муын кертын огыл, шинчымашым, улшо опытым пашаш кычкаш йєн лийын огыл. Мосолов Вася вуйым сакен огыл. Ятыр книгам лудын да тў‰алтыш школышто туныктышылан экстерн дене экзаменым кучен. Тыге Оза‰ губернийысе Масловка селасе школыш логалеш. Педагог паша агрономын уш-акылжым мланде деч йўкшыктарен огыл. Тудо тыштат тўрлє опытым эртара. Шке пашашкыже йоча-влакымат ушен шоген. Тиде пагытым шарналтен, Василий Петрович 1947 ийыште лекше ик статьяштыже воза: «Кугыжан Российыште учитель-энтузиаст-влак шке ученикыштым сад ончымо пашалан кумыла‰даш тыршеныт. Кызытат шарнем, кузе мый, самырык туныктышо, 1907 ийыште Казанский губернийысе Масловка селаште школ мландеш садым ончен кушташ алал кумылын пижым… Шукерте огыл мый тушко миен коштым. Кызыт тушан питомникым почыныт.»
Тый палет: шарла саска‰ын
Тыйынат пашатше тушто.
Тыге В. Мосоловын поро нєшмым ўдымє саскаже шарлен. Нартасыште тунемме, Масловка школышто пашам ыштыме пагыт Мосолов Василийлан ончыкылык корным почын. Вет тыште ончыкылык ученый уш-акыл негызеш тўрлє опытым эртараш кумылжо утларак вия‰ын. Ондаксе йоча койышан опытшым чытамсыр, ура шўм-чонжо дене кугу шымлымаш корныш вия‰ден.
Шарналтет адак Нартасым,
Ший Уржумкын йўкшым колын:
Ке‰еж кечын омартасе
Мўкшла тушто опыт шолын.
Шым ий жапыште, уездный туныктышо лияш шонен, экзаменлан ямдылалтын. Тыге В. Мосолов Оза‰ губернийыштак ял озанлык школышто эше ныл ий шинчымашым пуэн. 1918 ийыште Оза‰ысе ял озанлык училищышке агрономлан экзаменым экстерн дене кучен да Шернур районышко пєртылын. «Шочмо-кушмо мландышкем толын лектымат,- шарналтен ойла ту жап нерген Василий Петрович,- чонемлан шуй-й чучо. Октябрь революций марий кресаньыкланат мландым пуэн – курал, ўдє, сай шурным ончен кушто. А тудо революцийын саскаж дене кўлеш семын пайдаланен огеш мошто. Чылажат тугак ышталтеш, кузе кугезе кочана годым ышталтын». В. Мосолов, шинчымашлан, опытлан э‰ертен, марий ялыш у шўлышым пурташ пижеш. М. Казаков ойлымо семын «явык мландым, йомшо лукым саска‰даш» уло чонжым пуа.
В. Мосолов ял озанлык нерген гына шонен огыл, шочмо калыкшын культурыж нергенат чонжо йўлен. М. Казаков шарналта: «1947 ийыште Москваш мийышым. Яков Эшпайын пачерышкыже иктаж 20 наре е‰ погыненна. Василий Петрович, Яков Эшпайын рояль дене шоктымыжым колыштын, шке шонымыжым каласыш: «Йєратем марий мурым. Чонеш перна. Кеч-кушто колам гынат, шочмо вер-шєрым шарныкта. А вот оперына алят уке, моло калык деч почеш кодына… Мый музыковед омыл. Но пытартыш жапыште мыняр мурым колынам, чон тарватышыже уке гаяк. Кеч-кузе гынат, мый эн ончычак Палантайлан вуем савем».
Тиде вашлиймаш М. Казаковын вуй ушешыже эше келгырак палым коден. Садлан поездыште жаплыме землякна нерген «Ученый дене кутырымаш» почеламут шочын.
Чоным вўчкышє почеламут В. Мосоловын 60 ияш лўмгечыштыже Москваште шочмо марий йылме дене автор шкеак йо‰галтарен. Вет шочмо йылме дене ойлымым В. Мосолов кугу уна-влак ончылно шкеак колаш шонен. Тыге тудо шочмо йылмыжым пагален. Мыйын шонымаште, тиде чылажат шочмо калыкым йєратыме кумыл гыч лектын шоген.
Шоныметым шерын, лудын,
Уло поро кумыл дене
Пєлеклем мый тиде мутым
Тыланет, шўмбел айдеме.
«Ученый дене кутырымаш» почеламут «Поэзия–любимая подруга» книгаш пуртымо. Тиде книгалан 1951 ийыште М. Казаковлан Сталинский премийым пуымо. В. Мосоловым чот пагалыше М. Казаков автографан сборникшым академиклан пєлеклаш шонен, но тудым вучыдымо увер вучен: Василий Петрович кенета колен колтен.
В. Мосолов – кугу шымлызе. Марий кундемын да Татарстанын сулло пашае‰же, кум орденан, кок гана Кугыжаныш премий дене палемдалтын. Тудын пашаже кызытат пеш кўлешан улыт да ял озанлыкыште моштен кучылталтыт.Таклан огыл тудын пашажым ужын, Мичурин шокшо кидшым кормыжтен, да каласыман: тудо, чынжымак, Казаков манмыла, калык моктымо ученый.
Презентацию посмотреть.
Комментариев нет:
Отправить комментарий